نقش هوش مصنوعی در هنر

بیایید این حقیقت را بپذیریم که هوش مصنوعی از مدت‌ها پیش وارد زندگی روزمره‌مان شده و ما اغلب این را فراموش می‌کنیم. برنامه‌های مسیریاب؛ پیشنهاد فیلم و موسیقی با تحلیل رفتار کاربر، سیستم‌های تشخیص چهره و رتبه‌بندی محتوا در موتورهای جستجو، همگی نمونه‌های بارزی از کاربرد این فناوری انقلابی هستند. هم‌چنین نقش هوش مصنوعی در هنر موضوع مهمی است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

در سال ۲۰۲۰، درست زمانی که پاندمی کرونا، بسیاری از مشاغل دنیا را تعطیل کرد و باعث شد بسیاری از آن‌ها برای حیات خود به سمت آنلاین شدن پیش بروند؛ بازار هنر نیز به سمت نوآوری‌هایی مانند فروش از راه دور، شبیه‌سازهای واقعیت افزوده و نمایشگاه‌های آنلاین کشیده شد.

این دوره هم‌چنین از آغاز عصر جدیدی از هوش مصنوعی که وارد سطح دیگری از تعامل با انسان شده خبر می‌داد. کارهایی مانند نوشتن متون، پاسخ دادن به سوالات و خلق هنر دیجیتال بر عهده هوش مصنوعی گذاشته شد. امروزه هنرمندان با استفاده از تکنیک‌ها و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، می‌توانند اشکال جدیدی از اکسپرسیون و بیان هنری را توسعه دهند و محدودیت‌های هنری را که تا به امروزه می‌شناسیم، کنار بزنند.

در حالی که از چالش‌ها و خطرات هوش مصنوعی آگاه هستیم، نمی‌توانیم از پتانسیل‌ها و کاربردهای آن در دنیای هنر بگذریم. در این مقاله به بررسی کاربردهای هوش مصنوعی در هنر، ابزارها و تکنیک‌های مورد استفاده، فرصت‌ها و تهدیدها و آینده هنر با هوش مصنوعی خواهیم پرداخت.

هوش مصنوعی چگونه می‌تواند آثار هنری خلق کند؟

خلق هنر با استفاده از هوش مصنوعی (AI) و نقش هوش مصنوعی در هنر را می‌توان به‌ نوعی همکاری میان انسان و ماشین دانست. برخی از فناوری‌هایی که هوش مصنوعی از آن‌ها استفاده می‌کند شامل شبکه‌های عصبی و الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌شود. از این نظر، ابزارها و تکنیک‌های زیادی وجود دارد که به هنرمندان امکان می‌دهد تا خلاقیت خود را از طریق هوش مصنوعی کشف و گسترش دهند. یکی از این ابزارها چت‌بات‌های هنری هستند.

چت‌بات‌ها، برنامه‌هایی کامپیوتری هستند که به زبان طبیعی با کاربران تعامل دارند و می‌توان آن‌ها را برای تولید متن، تصویر یا صدا برنامه‌ریزی کرد. امروزه با ارائه اطلاعات و هدایت چت‌بات‌های هوش مصنوعی از سوی کاربر، خلق اثر هنری با همکاری انسان و ماشین امکان‌پذیر شده که می‌تواند نتایج غیرقابل‌پیش‌بینی و شگفت‌انگیزی را ایجاد کند.
در ادامه به معرفی دو نمونه از چت‌بات‌های معروف خواهیم پرداخت.

 میدجرنی (Midjourney)

میدجرنی یک سرویس مبتنی بر هوش مصنوعی «تبدیل متن به تصویر» است.
در این برنامه شما آن‌چه می‌خواهید را با کلمات توصیف کرده تا برنامه به شما چند تصویر بسیار باکیفیت ارائه دهد. به این توصیف اصطلاحا «پرامت» می‌گویند. درست مشابه برنامه DALL-E از کمپانی OpenAI و برنامه استیبل دیفیوژن (Stable Diffusion)، میدجرنی نیز یکی از برنامه‌های موفق خلق هنر با هوش مصنوعی است. در ادامه به نحوه کار با این برنامه خواهیم پرداخت. برای استفاده از میدجرنی باید مراحل زیر را انجام دهید:

آموزش ساخت تصویر در میدجرنی

ابتدا وارد لینک https://discord.com/invite/midjourney شوید.
در وبسایت Discord ثبت‌ نام کنید و دعوت به کانال میدجرنی (Join to MidJourney) را بپذیرید.
سپس، به کانال newbies# که مخصوص کاربران تازه‌وارد است بروید و subscribe/ را تایپ کنید.

از آن جایی‌ که استفاده از میدجرنی رایگان نیست، شما باید یکی از طرح‌ها و پلن‌های آن را خریداری کنید. (البته نگران نباشید چراکه در ادامه ابزار رایگان مولد متن به تصویر را هم معرفی خواهیم کرد.)

به علت تحریم‌های مالی علیه ایران، شما باید از وب‌سایت‌های واسط که اکانت میدجرنی می‌فروشند اقدام به خرید پلن انتخابی خود کنید. به دیسکورد بازگشته و پس از تایپ عبارت imagine/، توصیف تصویری را که می‌خواهید با کلمات بنویسید.

میدجرنی به‌ عنوان خروجی، چندین تصویر به شما ارائه می‌دهد که از بین آن‌ها یکی را انتخاب می‌کنید.
با استفاده از گزینه‌های ویرایش موجود، خروجی خود را ویرایش کرده و ارتقا دهید. در نهایت تصویر خود را ذخیره کنید. در ادامه دو نمونه پرامت‌نویسی و خروجی مربوط به آن‌ها را آورده‌‌ایم:

هوش مصنوعی دال-ای (DaLL-E)

DALL-E یکی دیگر از برنامه‌های محبوب هوش مصنوعی است که در ژانویه ۲۰۲۱ توسط کمپانی OpenAI توسعه یافت. این برنامه برای تولید تصاویر از توضیحات متنی استفاده می‌کند و در ترکیب زبان و پردازش بصری، منحصربه‌فرد است. واژه  DALL، برای ادای احترام به هنرمند سوررئالیست مشهور، سالوادور دالی در نام این برنامه گذاشته شده و E به ربات انیمیشن پیکسار، WAll-E اشاره می‌کند.

نسخه DAL-E 2 در آوریل ۲۰۲۲ ارائه شد که قادر بود تصاویر را با وضوح بالاتر و نزدیک‌تر به واقعیت تولید کند.

3 DALL-E  در زمان نگارش این محتوا، آخرین نسخه برنامه است که نسبت به نسخه قبلی، هم در نحوه استفاده از آن و هم در کیفیت تصاویر خروجی، تغییرات چشم‌گیری داشته است. در این نسخه، DALL-E دیگر یک برنامه مستقل نبوده و با ChatGPT یک‌پارچه می‌شود. این تغییر، دسترسی به برنامه را به مراتب ساده‌تر می‌کند. برای کار با آخرین نسخه این برنامه، به صفحه اصلی مرورگر Bing رفته و بر روی آیکن Copilot کلیک کنید.

پس از تایپ واژه Creat به‌ سادگی توصیف دقیقی از تصویری که می‌خواهید را بنویسید تا DALL-E آن را تولید کند. DALL-E نیز مشابه برنامه میدجرنی، بر اساس توضیحات شما، خروجی‌های متعددی تولید می‌کند که با مرور آن‌ها می‌توانید موردی را که با نیازهای‌تان مطابقت بیشتری دارد، انتخاب کنید.

نکته‌ای که برای کار با تمامی انواع هوش مصنوعی مولد متن به تصویر باید در نظر داشته باشید، دقت و مهارت شما در پرامت‌نویسی است. در حقیقت هر چقدر اطلاعات دقیق‌تری به آن‌ها بدهید و درخواست‌های خود را با جزئیات بیشتر و کلمات مناسب‌تری بنویسید، خروجی نزدیک‌تری به درخواست خود دریافت خواهید کرد. امروزه این مسئله آن‌قدر حائز اهمیت است که شاخه‌ای با عنوان مهندسی پرامت (Prompt Engineering) برای استفاده کارآمدتر از این مدل های هوش مصنوعی به‌وجود آمده است. در ابتدا انتقادی که به سیستم‌های مولد متن به تصویر صورت می‌گرفت این بود که هر فردی حتی بدون داشتن صلاحیت و دانش هنری نیز می‌تواند دست به خلق آثار بزند؛ اما اگر خوب به این مسئله فکر کنیم، خواهیم دید که هنرمندان واقعی به‌ واسطه دانش هنری و تجربه‌شان، می‌توانند پرامت‌های اصولی‌تری بنویسند و خروجی‌های به‌ مراتب باکیفیت‌تر و منحصر‌به‌فردتری بگیرند.

نقش هوش مصنوعی در هنر و دنیای NFT

با به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی، هر کسی می‌تواند آثار هنری منحصربه‌فردی را ظرف مدت چند دقیقه از طریق پرامت‌نویسی خلق کند. پرامت‌ها می‌توانند متنی و یا در قالب تصویر و یا صوت باشند. هنر تولید شده توسط هوش مصنوعی اشکال مختلفی از جمله مجسمه‌سازی، نقاشی، موسیقی و فیلم را شامل می‌شود.

از آن‌ جایی‌ که این هنر زیر مجموعه هنرهای دیجیتال محسوب می‌شود، اولین چالشی که با آن رو‌‌به‌رو خواهیم شد، اثبات اصالت و مالکیت آثار است. در عصر هوش مصنوعی، با توجه به فراوانی محتوای تولید شده، تشخیص این که یک اثر هنری متعلق به چه کسی است و یا این که اصلا اصالت دارد، می‌تواند به‌ شدت دشوار باشد! از سوی دیگر برای مشروعیت بخشیدن به این هنر باید بستر مناسب و قابل اطمینانی برای فروش آثار داشته باشیم.

راه‌ حل این مسئله، استفاده از بستر NFT است چراکه به حل مشکل دیرینه جعل آثار هنری و اثبات اصالت آثار می‌پردازد. جالب است بدانید پیش از پدید آمدن این فناوری، هیچ بستر فراگیری برای ثبت و فروش آزادانه آثار دیجیتال وجود نداشت!

NFTها روش نوینی را در تجارت محتوای دیجیتال به وجود آوردند. از آن‌ جایی‌ که هر NFT منحصربه‌فرد و غیرقابل‌تغییر است، می‌تواند به‌ مثابه سند دیجیتال اثبات مالکیت، اصالت اثر هنری را گواهی و هم‌چنین تاریخچه و منشا آن را مشخص کند.

با تبدیل آثار تولید شده توسط هوش مصنوعی به NFT می‌توان آن‌ها را در بازار جهانی خرید‌ و‌ فروش کرد. به نظر می‌رسد محبوبیت آثار تولید شده توسط هوش مصنوعی در اکوسیستم NFT، روزبه‌روز در حال افزایش می‌باشد. 

این فضا به هر فرد دارای ذائقه هنری منحصر‌به‌فرد، با به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی، امکان خلق اثر هنری را می‌دهد. چیزی که پیش‌ از‌ این با این وسعت وجود نداشت.

هوش مصنوعی و NFT در کنار یک‌دیگر قادرند اشکال متنوع هنری، پالت‌های رنگ، فرم‌ها و الگوها را ترکیب کنند و فرم جدیدی از هنر را به وجود بیاورند.

هوش مصنوعی نه‌ تنها به غیرهنرمندان فرصت خلق اثر را می‌بخشد، بلکه می‌تواند به‌ عنوان دستیار و همکار به هنرمندان حرفه‌ای در ساخت NFTهای‌شان نیز کمک کند. هنرمندان می‌توانند طرح و ایده‌ اولیه کار خود را از روش متنی ایجاد کنند و سپس روی این طرح‌های اولیه تا رسیدن به نتیجه و کیفیت دلخواه‌شان کار کنند. به آثاری که به این صورت ساخته می‌شوند، اصطلاحا AI Collaborative می‌گویند. هوش مصنوعی می‌تواند به‌ عنوان یک منبع الهام‌بخش نیز برای هنرمندان در فرآیند خلق اثر به کار گرفته شود.

همین طور بخوانید: آموزش جامع دستورنویسی هوش مصنوعی، ویژه خلق تصاویر حرفه‌ای

شاید این پرسش در ذهن‌تان به وجود بیاید که آیا آثار هنری که صرفا توسط هوش مصنوعی خلق شده‌اند، می‌توانند فروش خوبی داشته باشند؟ پاسخ مثبت است. بیایید در ادامه به چند نمونه از مجموعه‌های موفق خلق شده با هوش مصنوعی نگاهی گذرا بیاندازیم.

بوتو (Botto)

بوتو توسط هنرمند آلمانی ماریو کلینگمن (Mario Klingemann) به وجود آمد. در وب‌سایت مربوط به این پروژه گفته شده که Botto یک هنرمند مستقل غیرمتمرکز است. Botto با به‌کارگیری الگوریتم‌های یادگیری ماشین و تحلیل میلیون‌ها اثر هنری، نقاشی مربوط به خود را خلق می‌کند. این سیستم هوش مصنوعی هر هفته ۳۵۰ اثر جدید تولید می‌کند و آن را با کامیونیتی ۵۰۰۰ نفره پروژه به اشتراک می‌گذارد. این افراد بر حسب علاقه خود به این تصاویر رای می‌دهند.
در پایان هر هفته بر اساس آرا، یک تصویر انتخاب شده و به‌ صورت NFT در پلتفرم SuperRare به حراج گذاشته می‌شود. این برنامه بر اساس بازخورد افراد کامیونیتی و تحلیل رفتار کالکتورها، خود را بهبود می‌بخشد.

جالب است بدانید شش NFT نخست مجموعه Botto به قیمت ۱.۳ میلیون دلار به فروش رسید و موفقیت چشم‌گیری به‌ دست آورد.

جنسیس (Genesis)

Genesis نام مجموعه‌ای است که توسط کلیر سیلور (Claire Silver) از پیشگامان هنر مبتنی بر هوش مصنوعی ساخته شده است. هر یک از NFTهای این مجموعه، داستانی را به شکل بصری روایت می‌کند. در زمان نوشتن این مقاله پایین‌ترین قیمت برای یک اثر از مجموعه Genesis در حدود ۶۵۲۷۵ دلار برآورد می‌شود.

هنرمندان برجسته فضای هوش مصنوعی

بد نیست بدانیم که پیشینه به‌کارگیری و نقش هوش مصنوعی در هنر اساسا به سال ۱۹۷۳ باز می‌گردد.
در این زمان هارولد کوهن، هنرمند محبوب، پیشگام هنر مولد و استاد دانشگاه کالیفرنیا، سوالی مهم در دنیای هنر مطرح کرد؛ حداقل شرایط لازم برای این که بتوانیم مجموعه‌ای از علایم را به‌ عنوان یک تصویر در نظر بگیریم کدام است؟

در پاسخ به این سوال او یک برنامه کامپیوتری به نام AARON ایجاد کرد که به شکل خودکار تصاویر هنری خلق می‌کرد.

کوهن با استفاده از برنامه AARON تصاویر جالبی خلق کرد که به یکی از اولین نمونه‌های هنر تولید شده توسط ماشین تبدیل شدند. این تصاویر در ابتدا انتزاعی بودند، اما با گذشت یک دهه به آثاری ساختاریافته‌تر تبدیل شدند.

حالا سال‌ها بعد از هارولد کوهن، جریان هنری روز دنیا، هنرمندان متعددی را به دنیای هنر معرفی کرده که توسط هوش مصنوعی آثار خود را می‌سازند. هنرمندانی که بعضا به‌ واسطه بازار NFT، به درآمد‌های نجومی از فروش آثار خود دست پیدا کرده‌اند.

رابی بارات (Robbie Barrat)

رابی بارات، هنرمند جوان ایرلندی است و به‌ عنوان یکی از اعجوبه‌های هنر مبتنی بر هوش مصنوعی شناخته می‌شود. کار او در شرکت انویدیا (NVIDIA) آغاز شد و به‌ عنوان محقق در آزمایشگاه بیوانفورماتیک دانشگاه استنفورد ادامه یافت. این هنرمند در مسیر هنری خود با به‌کارگیری الگوریتم‌های مبتنی بر شبکه عصبی، فرآیندهای خلاقانه نوینی را در تقاطع میان هنر و فناوری دنبال می‌کند. بد نیست داستان یکی از کالکشن‌های معروف او یعنی Lost Robbies را تعریف کنیم. در سال ۲۰۱۸، این هنرمند جوان،  ۳۰۰ کوپن NFT را در حراجی کریستیز به‌ صورت رایگان اهدا کرد. بیشتر افرادی که این کوپن‌ها را دریافت کرده بودند آن‌ها را دور انداختند چراکه ارزش واقعی این دارایی‌ها را در آن زمان درک نمی‌کردند.

در سال ۲۰۲۱، زمانی که بازار NFT رونق زیادی گرفت، یکی از این  ۳۰۰ اثر با عنوان (Nude Portrait #7 Frame #64) با قیمت باورنکردنی 821,000 دلار در خانه حراج ساتبیز آمریکا به فروش رسید.

بد نیست بدانیم که رابی بارات با فروش بیش از  ۹ میلیون دلار از آثار خود، در جایگاه دوم برترین هنرمندان حوزه  NFT در پلتفرم SuperRare قرار دارد.

 کلیر سیلور (Claire Silver)

سیلور یکی از پیشگامان هنر مبتنی بر هوش مصنوعی است که تاریخ‌سازی می‌کند، زیرا تکنیک پیشرفته عکاسی او مفاهیم سنتی هنر را به چالش می‌کشد و مرز میان دنیای فیزیکی و دیجیتال را کمرنگ می‌سازد. لازم به ذکر است که سیلور بسیاری از آثار خود را در ساتبیز لندن فروخت و در سراسر جهان به نمایش گذاشته است.

یکی از آثار این هنرمند با عنوان (Love in the 4th Turning) با همکاری Superchief NFT در موزه لوور پاریس به نمایش گذاشته شد.

مجموعه Genesis سیلور با قیمت بیش از 92,000 دلار در پلتفرم SuperRare به فروش رفته و همچنین حجم معاملات مجموعه ( AI Art is Not Art) او در بازار ثانویه از ۱۰۰۰ اتریوم فراتر رفته است.

سیلور در وب‌سایت شخصی‌اش، خود را این‌ گونه معرفی می‌کند: من با همکاری هوش مصنوعی، هنری متعالی را خلق می‌کنم، هنری که در بیننده، حقیقتی غیرقابل‌توصیف با کلمات را تداعی می‌کند. من و هوش مصنوعی در کنار یک‌دیگر آثاری را خلق می‌کنیم که بهتر از چیزی است که هر یک به‌ تنهایی قادر به ساخت آن هستیم. به نظر من، هنرمند و هوش مصنوعی در دنیای هنر امروز می‌توانند هر  دو نقش‌آفرینی کنند و هیچ‌ یک مانع حضور دیگری نباشد. امروز با ظهور هوش مصنوعی، مانع مهارت در خلق اثر هنری برای نخستین بار، برداشته می‌شود و ذائقه هنری، مهارت جدیدی است که باید یاد بگیریم.

روپ رینیستو (Roope Rainistio)

روپ رینیستو هنرمند فنلاندی، هوش مصنوعی را با تمام نقص‌هایش می‌پذیرد و از آن برای خلق عکس‌هایی به‌ شدت سورئال و ماورایی استفاده می‌کند. لازم به ذکر است که این هنرمند پیش از ورودش به فضای عکاسی با هوش مصنوعی، ۲۵ سال به عنوان یک طراح، سابقه فعالیت حرفه‌ای دارد. او پس از آن که تمامی وقتش را به حوزه NFT و هوش مصنوعی اختصاص داد، به شهرت و محبوبیت بالایی رسید.

کالکشن (LIFE IN WEST AMERICA) که دیدگاه تحریف شده‌ای از غرب آمریکا را بررسی می‌کند، در میان باارزش‌ترین مجموعه‌های NFT این هنرمند قرار می‌گیرد. این کالکشن، با توانایی‌های الگویابی ذاتی، با مغز بیننده بازی می‌کند و آن‌ها را با صحنه‌هایی رو‌به‌رو می‌سازد که هم‌زمان احساس می‌کنند آن را یک میلیون بار دیده‌اند و در عین‌ حال هنوز با آن‌ها رو‌به‌رو نشده‌اند.

وقتی به Opensea پلتفرمی که این مجموعه روی آن قرار گرفته است مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم که حجم معاملات آن در زمان نوشتن این مقاله در حدود ۹ میلیون دلار می‌باشد!

آینده و نقش هوش مصنوعی در هنر

آینده بدون شک تحت‌ تاثیر پیشرفت‌های نقش هوش مصنوعی در هنر قرار خواهد گرفت. این فناوری نه‌ تنها مرزهای خلاقیت را بازتعریف می‌کند، بلکه درک فعلی ما از هنر را نیز به چالش می‌کشد. هنرمندان می‌توانند از قدرت هوش مصنوعی برای کشف اشکال جدیدی از بیان هنری، خلق الگوهای پیچیده و حتی تولید هنر به‌ صورت خودکار استفاده کنند.

با توجه‌ به مطرح شدن فروش آثار هنرمندان هوش مصنوعی و در معتبرترین و بزرگ‌ترین حراجی‌های هنر دنیا نظیر کریستیز و ساتبیز و هم‌چنین ورود موزه‌های معتبری مانند لوور و اورسی در فرانسه و هم‌چنین موزه هنرهای مدرن نیویورک به حوزه NFT و هنر تولید شده توسط هوش مصنوعی، انتظار می‌رود هوش مصنوعی در آینده با توانایی خود در تحلیل و بررسی حجم وسیعی از داده‌ها و یادگیری الگوهای موجود و سپس خلق محتوای تازه، نقشی اساسی در خلق هنر داشته باشد.

از آن‌ جایی‌ که بهترین بستر معامله آثار هنری دیجیتال، پلتفرم‌های مبتنی بر NFT و فناوری بلاکچین می‌باشد، پیوند هوش مصنوعی و NFT ناگسستنی است و نقش هوش مصنوعی در هنر به آینده دنیای NFTها گره می‌خورد.