قانون کپی رایت و حق مالکیت معنوی در NFT ها دقیقا چگونه است؟

NFTها یا توکن‌های غیرقابل تعویض امروزه با محبوبیت و شهرت زیادی روبه‌رو شده‌اند که همین امر می‌تواند زمینه‌ساز افزایش حساسیت‌ها نسبت به قوانین این حوزه به خصوص برای افراد تازه‌وارد باشد. برخلاف رمزارزها، NFTها از حق مالکیت معنوی برخوردارند؛ به این معنا که هر اثر ثبت شده در این حوزه ویژگی منحصربه‌فرد و غیرقابل تعویض خود را دارد. این موضوعی است که نیاز افراد به وجود قوانین بازدارنده در ارتباط با مسائل حقوقی و مرتبط با مالکیت را افزایش می‌دهد، اما متاسفانه تا به این جای کار، قوانین مرتبط با کپی‌رایت و حق مالکیت انحصاری در این حوزه به‌طورکامل توسعه پیدا نکرده و قوانین حاکم بر رمزارزها نیز تمام مسائل مرتبط با NFTها را پوشش نمی‌دهد. در ادامه به بررسی ماهیت NFT و قوانین حاکم بر این حوزه خواهیم پرداخت.

NFT چیست؟

NFT یا توکن‌های غیرقابل تعویض داده‌هایی منحصربه فرد هستند که در شبکه‌های بلاکچین ذخیره می‌شوند.
به‌طورکلی ان اف تی‌ها می‌توانند در قالب‌های دیجیتالی متنوعی مانند عکس، فیلم، فایل‌های صوتی و… عرضه شده و با استفاده از ارزهای دیجیتال خرید و فروش شوند. علاوه‌بر‌این‌ها نسخه اصلی آهنگ‌ها، اخبار، مقالات کاغذی و حتی کلیپ‌های وایرال‌شده و میم‌ها نیز می‌توانند با استفاده از این روش به فروش برسند. حتی در مواردی که اثر اصلی یک فایل حجیم است می‌توان لینک عکس، ویدئو یا فایل صوتی را به ان اف تی تبدیل کرد. در واقع مالک اثر می‌تواند با ثبت کار خود یک سند مالکیت برای آن ایجاد کند که برخلاف رمزارزها قابل تعویض نیست. قابل تعویض بودن یا قابل تعویض نبودن در این تعاریف را می‌توان با مثالی توضیح داد به این صورت که هر اسکناس هزارتومانی قابلیت تعویض با هر اسکناس هزارتومانی دیگری را دارد اما سند مالکیت یک خانه با سند مالکیت خانه‌ای دیگر برابر نیست؛ بنابراین هر یک واحد از هر رمزارزی مانند بیت کوین برابر با یک واحد از همان رمزارز است اما یک اثر ان اف تی شده، توکنی غیر قابل تعویض و منحصربه‌فرد است که برابر با اثر دیگری نیست.

دوره جامع NFT

موضوع ان اف تی بحث جدیدی نیست و نزدیک به یک دهه از قدمت آن می‌گذرد اما اخیرا به طرز چشم‌گیری با اقبال عمومی مواجه شده است. یکی از دلایلی که زمینه‌ساز علاقه‌ مردم به ان اف تی‌ها شده، قیمت‌های هنگفت فروش برخی از آثار است؛ به‌طورمثال گران‌ترین ان اف تی فروخته شده در سال 2021 ارزشی برابر با 69 میلیون دلار داشته و در زمان حاضر تخمین زده می‌شود که فروش ماهانه ان اف تی‌ها به طور متوسط چیزی حدود 2 میلیارد دلار باشد. این محبوبیت فزاینده اهمیت وجود قوانین حق مالکیت انحصاری یا کپی‌رایت را بیش از پیش پررنگ می‌کند.

حق کپی‌رایت به چه معناست؟

در یک توضیح کوتاه می‌توان حق کپی‌رایت را به عنوان بخشی از مالکیت معنوی یا فکری یک اثر دانست که حقوق انحصاری بازتولید و یا کپی‌برداری از اصل اثر را در اختیار تولیدکننده یا خالق اثر قرار می‌دهد. در واقع همان‌طور که از اسمش پیداست حق کپی‌رایت به معنی حق کپی کردن است و شخصی که حق کپی‌رایت یک اثر را در اختیار دارد، تنها فردی است که می‌تواند از اثر خود کپی کرده یا اجازه‌ کپی کردن را به شخص دیگری نیز بدهد. علاوه ‌بر این دارنده حق کپی‌رایت این اجازه را دارد که این حق را واگذار نموده یا از آن سود مالی ببرد به گونه‌ای که آن را به سوددهی برساند یا بخشی از سود را در ازای اجازه کپی‌رایت از فرد دیگری درخواست کند. 

قانون کپی‌رایت در ارتباط با بسیاری از آثار ملموسی که دارای حق مالکیت معنوی هستند قابل اجراست:

• نوشته‌جات: مانند کتاب‌ها، مقاله‌ها، شعرها، نمایشنامه‌ها، فیلم‌نامه‌ها، متن‌های اجرا شده در رادیو، تلوزیون و…
• محتویات وب سایت‌ها: مانند متن‌ها، تصاویر، گرافیک، صفحه‌آرایی و…
• برنامه‌های کامپیوتری: اعم از برنامه‌های تجاری، شخصی، تولیدات مرتبط با سرگرمی و…
• تصاویر متحرک یا تولیدات صوتی: مانند فیلم‌ها، برنامه‌های تلوزیونی، پادکست‌ها و…
• موسیقی: شعر، ملودی و… منتشر شده در آثار ضبطی یا اجراهای زنده
• آثار هنری: نقاشی، طراحی، مجسمه، گرافیک، عکاسی، نقشه‌ها، نمودارها و…
• طرح‌های اصلی معماری: طرح‌های ترسیمی برای ساختمان‌های شهری، تجاری، مسکونی، پل‌ها، بزرگراه‌ها، تونل‌ها و…

بنا به قوانین متفاوتی که در هر مکانی برای قانون کپی‌رایت وجود دارد، این موضوع به صورت‌های متفاوتی اجرا می‌شود اما می‌توان به‌طور کلی عنوان داشت که قانون کپی‌رایت کمی با دیگر حقوق معنوی متفاوت است و یک فرد ضمن تولید یک اثر هنری، به صورت خود‌به‌خودی آن را دریافت می‌کند و به صورت انحصاری از یک حق قانونی برای بازتولید، هر نحوی از انتشار، تکثیر و نسخه برداری، فروش یا ارائه‌ مجوز برای ایجاد تغییر در اثر و اقتباس به هر شکل برخودار می‌شود.

حق مالکیت انحصاری یا کپی‌رایت در NFT به چه معناست؟

هرچند مبحث NFT موضوع نسبتا جدیدی است اما به هر روی آثار NFT شده نیز مانند هر اثر هنری دیگری مشمول قوانین کپی‌رایت می‌شوند و لازم است موارد حمایتی در ارتباط با حفظ حقوق صاحب اثر در ارتباط با آن‌ها رعایت شود.
طبق قوانین کپی‌رایت، هر هنرمندی با خلق یک اثر به صورت خودکار حق مالکیت انحصاری آن را نیز کسب می‌کند و اجازه دارد در ارتباط با تکرار اثر، الهام گرفتن از اثر، تغییر ماهیت و توزیع نسخه‌هایی از اثر تصمیم گیری کند. از آن‌جایی که می‌توان NFT را تهیه یک نسخه کپی شده از اثر یا چیزی مشتق شده از اثر اصلی تعریف کرد، پس تصمیم گیری برای NFT کردن یک اثر، کاملا تابع تصمیم مالک اصلی، یعنی خالق آن اثر است. به عنوان مثال اگر من مالک یک اثر هنری باشم از آن‌جایی که صاحب حق چاپ، حق انحصاری تکثیر، تهیه آثار تقلیدی و هم‌چنین ارائه نسخه‌هایی از آن نیز هستم، می‌توانم در ارتباط با NFT کردن اثرم نیز تصمیم گرفته و بدون واگذاری حق چاپ و کپی‌رایت آن را به فروش برسانم. از سویی دیگر، از آن‌جایی که اثر مشمول حقوق انحصاری من است، چنان‌چه با نقض قانون کپی برداری یا ایجاد نسخه جدید از کارم مانند تولید NFT از آن روبه‌رو شوم می‌توانم با طرح شکایت از حقوقی که قانون برایم مشخص کرده است، استفاده کنم. گرچه بخش عمده‌ای از NFTهای ایجاد شده یا یک اثر هنری جدید هستند و یا توسط صاحبان اصلی خود به NFT تبدیل شده‌اند، اما توجه به آثاری که دارای حق کپی‌رایت بوده اما تصمیم مالک در NFT شدن آن‌ها دخیل نبوده است نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. منظور از مالکی که حق انحصاری مالکیت اثر را ندارد، فردی است که یا از نظر قانونی صرفا اجازه نسخه برداری از اثر را دریافت کرده یا فردی است که می‌خواهد با الهام گرفتن از یک اثر هنری، یک کار جدید تولید کند. ایجاد یک اثر هنری با الهام از اثر دیگری که مشمول قانون کپی‌رایت است تنها در صورتی می‌تواند بدون منع قانونی باشد که یا به صورت قانونی حق استفاده از اثر از صاحب اثر کسب شده باشد یا کار به گونه‌ای تغییر پیدا کند که نوع جدیدی از بیان و معنا یا یک پیام جدید خلق شود.

فردی که یک NFT را خریداری می‌کند می‌تواند آن را در شبکه‌های اجتماعی به نمایش بگذارد یا در صورت تمایل آن را به شخص دیگری منتقل کند. در واقع همان‌طور که می‌دانیم خریدار NFT خریدار یک گواهی مالکیت است که به وسیله آن اجازه چاپ و انتشار اثر در یک ظرفیت محدود را پیدا خواهد کرد. به همین خاطر است که شخص خریدار هیچ‌گونه حقی در ارتباط با حق کپی‌رایت آثار پردازش‌شده و تقلیدی از اثر را ندارد و حق کپی‌رایت اصلی که شامل حق چاپ، تکثیر، اقتباس انتشار و… است هم‌چنان در اختیار صاحب اثر اولیه باقی می‌ماند. به‌ طور‌کلی می‌توان گفت که خرید NFT لزوما حق کپی‌رایت را در اختیار شخص خریدار قرار نمی‌دهد؛ مگر این که تحت شرایط خاصی این حق به وی منتقل شود.
صاحب اثر هنگام انتقال مختار است که حقوق اثر را در حین فروش NFT خود منتقل کند یا منتقل نکند.

آیا می‌توانم آثار شخص دیگری را تبدیل به NFT کنم؟

در فرآیند توکنایز آثار یا همان ضرب ان اف تی یک نسخه دیجیتال از اثر ایجاد می‌شود که منحصربه‌فرد بوده و بسته به ارزش اثر اصلی معنا پیدا می‌کند. یعنی ان اف تی به ذات خود ارزشی ندارد و ارزش آن وابسته به ارزش‌گذاری است که در بازار آزاد انجام می‌شود.
یک ان اف تی باید یک اثر تولید شده جدید یا اثری باشد که مالکیت انحصاری آن در اختیار خود شخص است؛ در غیر این صورت مخالف قوانین کپی‌رایت بوده و فرد، ناقض قانون شناخته می‌شود.
طبق قوانین کپی‌رایت، اگر فردی بدون مجوز صاحب اثر، اثری تولید کند که پیام و مضمونی مشابه با اثر اصلی داشته و یا کل یا بخش قابل‌توجهی از کار جدید، کپی از کار دیگری باشد، مشمول نقض قانون کپی‌رایت خواهد بود.
بنابراین، فرد اجازه استفاده از آثار افراد دیگر را نداشته و حتی اگر یک اثر ان اف تی را خریداری کند هیچ‌گونه مالکیتی در ارتباط با مسائل بنیادی اثر و همچنین آثار اقتباسی بعدی ندارد و حق کپی‌رایت هم‌چنان در اختیار صاحب اثر اصلی باقی مانده و حق پیگیری‌های احتمالی نیز برای وی محفوظ است.

آیا شخص دیگری بدون رضایت من می‌تواند آثارم را به NFT تبدیل کند؟

ماهیت منحصربه‌فرد و غیرقابل تعویض در ان اف تی به این معناست که فرد بتواند از حق مالکیت معنوی آثار خود استفاده کرده و از طرفی به کسب درآمد از آن بپردازد. در واقع برخلاف روش‌های سنتی‌تر امکان فروش آثار در این فضا سریع‌تر و آسان‌تر خواهد بود و با پیشرفت روز‌افزون کارآیی زیرساخت تکنولوژی بلاک‌چین می‌توان انجام تراکنش‌های بیشتر و با هزینه‌های ثبت پایین‌تر را انتظار داشت؛ اما به دلیل عدم وضوح نظارت در این فضا، پیگیری‌ها نیز محدودتر خواهد بود. به عبارت دیگر ان اف تی‌ها همانند بلاکچین و ارزهای دیجیتال به‌طورکامل تحت پوشش قوانین و مقررات قبلی، مانند قانون کپی‌رایت، قرار نمی‌گیرند چراکه می‌توان گفت بخشی از هدف ایجاد این فضا برهم زدن قوانین سنتی و ایجاد یک فضای جدید است. بنابراین فناوری بلاکچین و ان اف تی هنوز به‌طورکامل بی‌عیب و نقص نیست، اما می‌توان امیدوار بود که با افزایش تعداد افرادی که از این تکنولوژی استفاده می‌کنند، مقامات نظارتی نیز با رویکرد فعال‌تری به حمایت از حقوق صاحبین اثر بپردازند و قوانین کارآمدتری را برای حمایت مالکیت معنوی اتخاذ کنند. در مجموع می‌توان گفت همواره این خطر و احتمال وجود دارد که یک شخص اثر شخص دیگری را تبدیل به ان اف تی کرده و آن را به فروش برساند و از آن‌جایی که ناشناس ماندن هویت در این فضا بسیار ساده و البته پذیرفته است، پیگیری و ردیابی فرد خاطی نیز با پیچیدگی‌های زیادی رو‌به‌رو است. 

اگر شخصی کار من را بدون اطلاع و رضایت به NFT تبدیل کند، چه کاری می‌توانم انجام بدهم؟

 این موضوع می‌تواند برای هنرمند چالش‌برانگیز باشد و با اتفاقات ضدونقیضی همراه شود. در ابتدا، نکته منفی این است که از آن‌جایی که بستر بلاکچین و NFT به راحتی به افراد این اجازه را می‌دهد که هویت خود را مخفی کنند و هنگام تراکنش‌ها ناشناس باقی بمانند، در مقابل پیگیری مسائل مرتبط با کپی‌رایت را هم با مشکلاتی روبه‌رو می‌کند. علاوه‌براین، از آن‌جایی که با NFT کردن، اثر در یک بستر غیرمتمرکز ذخیره و منتشر می‌شود امکان حذف آن از سوی عوامل خارجی، از نظر فنی ساده نخواهد بود و حتی ممکن است فرد خاطی بتواند از هنرمند در قبال حذف اثری که از او منتشر کرده، هزینه نیز طلب کند!
با این حال این تمام کاری نیست که هنرمند بتواند برای حفظ حقوق خود انجام دهد و هم‌چنان راهکارهایی برای وی وجود دارد. در واقع بسیاری از پلتفرم‌های خرید و فروش NFT موافق قانون کپی‌رایت عمل می‌کنند؛ به این ترتیب فرد می‌تواند این موضوع را به اطلاع پلتفرمی که اثر او در آن منتشر شده برساند و فرمی مبتنی بر نقض قانون کپی‌رایت را برای آن‌ها ارسال کند.
به طور مثال فرم ارسالی برای پلتفرم OpenSea به عنوان بزرگترین بازار خرید و فروش NFT باید شامل موارد زیر باشد:

• امضای الکترونیکی یا فیزیکی شخصی که حق کپی‌رایت اثر را در اختیار دارد یا نماینده قانونی وی
• ارائه ادله برای داشتن حق کپی‌رایت در ارتباط با اثری که مورد ادعاست، به طور مثال نشانی اینترنتی یا لینکی که اثر پیش از این در آن بارگزاری شده است.
• اطلاعات تماس مانند آدرس ایمیل یا نشانی.
• یک درخواست‌نامه مبنی بر این‌که اثر به روش‌های غیرمجاز مورد سواستفاده قرار گرفته و بارگزاری شده است.
• در صورت اقدام نماینده، بیانیه‌ای مبنی بر این‌که فرد از طرف مالک اثر مجاز به ادعا در ارتباط با قوانین کپی‌رایت است.

درست است که در این حالت اقدام علیه ناقض قانون کپی‌رایت با دشواری‌هایی همراه است اما به هر روی می‌توان از فروش اثر جلوگیری کرد.

آیا برای NFT کردن اثری که حق کپی‌رایت دارد باید از صاحب اثر مجوز داشت؟

به‌طورکلی می‌توان گفت که بله. شخصی که می‌خواهد اثری را تبدیل به ان اف تی کند، لازم است اجازه ایجاد نسخه از اثر را از خالق اثر دریافت کرده باشد. در اصل قانون کپی‌رایت یک بسته حمایتی برای حفظ اختیارات صاحب اثر ایجاد می‌کند که لازم است بر مبنای آن برای انجام هرگونه فعالیتی که مرتبط با حقوق معنوی خالق است، اجازه صاحب اثر اخذ شود.
در واقع به همان دلیلی که یک نوازنده برای ریمیکس یک قطعه موسیقی و فروش آن به مجوز احتیاج دارد، هر فرد برای تبدیل اثر به ان اف تی و فروش آن لازم است در ابتدا اجازه صاحب اثر را کسب نماید.

اگر کاری را به سفارش کارفرما انجام داده باشم می‌توانم آن را NFT کنم؟

همان‌طور که گفته شد برای NFT کردن یک اثر لازم است شرط کپی‌رایت در قبال آن رعایت شود. حق کپی‌رایت حقی در ارتباط با خالق اثر است که تحت عنوان یک بسته حمایتی اختیاراتی را برای وی محفوظ نگه می‌دارد که با فروش آثار نیز از او سلب نخواهد شد. اما این که حقوق مالکیت معنوی یا حق کپی‌رایت یک اثر در کارهایی که به سفارش کارفرما انجام می‌شود متعلق به چه کسی است بستگی به قرارداد تنظیم شده بین هنرمند و کارفرما دارد. اگر هنرمند در طی این قراردارد حق کپی‌رایت را در اختیار کارفرما قرار داده باشد، بخشی از حق مالکیت فکری یا معنوی منتقل شده و صرفا حق خالق اثر برای وی باقی می‌ماند اما اگر حق کپی‌رایت کماکان در اختیار خالق اثر باشد، می‌تواند بدون هیچ مشکلی اقدام به NFT کردن اثر خود کند.

اگر کار به صورت گروهی تولید شده باشد ، حق کپی‌رایت برای NFT کردن چگونه رعایت می‌شود؟

هرکدام از تولیدکنندگان یک اثر نسبت به خلق آن از حق و حقوقی برخوردارند؛ بنابراین اگر کاری به صورت گروهی تولید شده باشد، فرد برای ان اف تی کردن آن لازم است تا رضایت دیگر خالقین و صاحبین اثر را نیز داشته باشد تا در ارتباط با قوانین کپی‌رایت به مشکلی برنخورد.

NFT تا چه حد می‌تواند از حق کپی‌رایت برای یک اثر حمایت کند؟

NFT اساسا به معنی انتقال مالکیت یک دارایی دیجیتال به خریدار است. یک گواهی مجازی مبنی بر این‌که یک نسخه اصل از یک آهنگ، گیف، تصویر یا… متعلق به شماست. به عنوان مثال، اگر یک برند ورزشی برای بخش محدودی از تولیدات خود اقدام به تولید NFT کند، می‌تواند ادعا کند افرادی که اقدام به خرید NFTها کرده‌اند، به واسطه در اختیار داشتن آن سندهای دیجیتال، مالک محصولات فیزیکی مابه‌ازای آن‌ها نیز هستند. در واقع NFTها به عنوان گواهی‌های دیجیتال عمل می‌کنند و در کیف پول‌های کریپتوی در بستر بلاکچین‌ها نگه داری می‌شوند تا برای همه افراد قابل مشاهده باشند. بنابراین از آن‌جایی که ردیابی آن‌ها آسان است، عملا می‌توانند کلاهبرداری را غیرممکن کنند. در واقع به دنبال این فرآیند شفاف، نسخه اصلی کار به کمک فناوری بلاکچین ایمن شده و همه افراد می‌توانند ببینند که آیا اثر هنری دارای اعتبار است یا خیر. علاوه‌براین ردیابی قانون کپی‌رایت برای صاحب اثر نیز آسان خواهد شد و می‌تواند از حقوقی که برای وی در نظر گرفته شده است دفاع کند.
علاوه‌بر‌این صاحب اصلی یک NFT این امکان را دارد تا سهم خاصی از هر فروش را از آن خود کند که این موضوع می‌تواند یک انگیزه مالی مناسب برای ورود هنرمندان به این فضا باشد.

NFT تا چه حد می‌تواند از حق کپی‌رایت برای یک هنرمند حمایت کند؟

اگرچه ان اف تی می‌تواند یک سند دیجیتال قابل استناد برای آثار فراهم کند و ردیابی و دسترسی مناسبی نیز برای افراد به دنبال داشته باشد، با این حال هنوز هم نمی‌توان آن را به عنوان روشی بی‌عیب‌ونقص معرفی کرد. مثلا، وجود این واقعیت که هرکسی به راحتی می‌تواند یک NFT تولید کند و همواره این احتمال وجود دارد که این اثر متعلق به شخص دیگری باشد و به دنبال فروش اثر در فضای دیجیتال حقوق کپی‌رایت و حق مالکیت انحصاری صاحب اثر زیر پا گذاشته شود، غیرقابل کتمان است.
به عنوان مثال، کاربین ریبالت (CorbinRainbolt) که یک هنرمند فعال در حوزه دیجیتال است، اثری از خود را در توییتر به نمایش گذاشت که بدون اطلاع و رضایت او به ان اف تی تبدیل شد و به فروش رسید، اما این تنها موضوع قابل بحث نیست. همان‌طور که گفته شد، هرکسی می‌تواند به راحتی از یک اثر دارای حق کپی‌رایت استفاده کرده و آن را تبدیل به NFT نماید و بعد با ادعای مالکیت اثر آن را به راحتی به فروش برساند و حقوق مالکیت معنوی و کپی‌رایت صاحب اثر را زیر سوال ببرد، اما این پایان ماجرا نیست. چراکه مسئله بعدی آن است که وجود ماهیت ناشناسی که بر فضای بلاکچین و ان اف تی حاکم است، عملا ردیابی هویت فرد ناقض قانون کپی‌رایت بسیار سخت خواهد. به عبارت دیگر، از آن‌جایی که افراد هنگام ایجاد NFTها نیازی به استفاده از هویت واقعی خود ندارند می‌توانند برای انجام تراکنش‌ها نیز به صورت ناشناس عمل کنند که همین موضوع انجام اقدامات قانونی علیه فرد خاطی را با پیچیدگی‌های متفاوتی روبه‌رو خواهد کرد. در مجموع می‌توان گفت هرچند فروش ان‌اف‌تی‌ها مزایای زیادی دارد و روزبه‌روز نیز به محبوبیت آن در بین مردم افزوده می‌شود، اما هنوز هم لازم است با توجه به وجود ماهیت ناشناس بسیاری از افراد، به سوالات جدی در ارتباط با حمایت از حقوق هنرمندان در این فضای دیجیتال پاسخ مناسب داده شود.

آیا حق مالکیت معنوی اساسا قابل انتقال به غیر است؟

به صورت کلی می‌توان گفت که مسائل در دو زیر گروه مسائل حقوقی و مسائل اخلاقی قابل تقسیم‌بندی هستند و حق مالکیت معنوی، فکری یا همان قانون کپی‌رایت را می‌توان موضوعی در میانه این دو در نظر گرفت که هم بخشی از مسائل حقوقی و هم بخشی از مسائل اخلاقی را زیر مجموعه خود قرار می‌دهد. حق مالکیت فکری یک اثر در ارتباط با خالق اثر گرچه کمی اغراق‌آمیز است، اما می‌تواند شبیه رابطه والد و فرزندی در نظر گرفته شود که با اینکه به دلیل مسائل مختلفی ممکن است دچار فاصله شود اما در نهایت از نظر بیولوژیکی وابستگی خود را حفظ می‌کند. طبق ماده 4 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان، حقوق معنوی پدیدآورنده، محدود به زمان و مکان نبوده و غیرقابل انتقال به غیر است. بنابراین، بیان این که با خرید و فروش NFT حق کپی‌رایت نیز مبادله می‌شود، توصیف دقیقی نخواهد بود. هر اثر هنری دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که می‌تواند آن را از تولیدات صنعتی که نیازمند تولید انبوه هستند، تا حد زیادی متمایز کند و همین وجه تمایز دلیلی است که مفهوم NFT را در ارتباط با آن معنادارتر می‌کند.  بنابراین، با خرید یک اثر هنری نمی‌توان مالکیت معنوی خلق آن را از آن خود کرد، مگر آن‌که این حق به صورت کتبی توسط پدیدآورنده به شخص دیگری انتقال داده شود. در واقع امنیت و ایجاد سند غیرقابل نقضی که NFT برای آثار هنری ایجاد کرده و ویژگی یگانه بودن آن‌ها را حفظ می‌کند از دلایلی است که توانسته این فناوری را تا این حد مورد استقبال عموم قرار بدهد. بنابراین، به طور خلاصه می‌توان گفت که حق مالکیت معنوی ذاتا چیزی مرتبط با خالق و سازنده اثر است که در فرآیند NFT نیز به‌طورکامل تمام این حقوق بنیادین برای او حفظ خواهد شد.

یک خریدار با خرید NFT چه اختیاراتی را به دست می‌آورد؟

پیش از این، امکان فروش برخی آثار مانند میم‌ها، توییت‌ها و… وجود نداشت و فروش برخی دیگر از آثار مانند نقاشی‌ها، عکس‌ها و… به شیوه سنتی بسیار محدودتر انجام می‌شد. اما امروزه افراد می‌توانند اگر صاحب و خالق اثر باشند با حفظ قانون کپی‌رایت به فروش این دارایی‌ها بپردازند. در واقع NFTها توکن‌های غیرقابل تعویضی هستند که می‌توانند در ابتدا برای خالق اثر و خالق NFT یک حق مالکیت دیجیتال ایجاد کنند که در فضای بلاکچین ذخیره شده و در صورت فروش، در یک محیط شفاف و قابل ردیابی، به خریدار منتقل خواهند شد. به زبان ساده، ان‌اف‌تی یک رسید امضا شده‌ی رمزنگاری شده است که افراد با خرید آن صاحب یک نسخه منحصربه‌فرد از یک اثر خواهند شد. در واقع همان‌طور که یک فرد با خرید یک نقاشی به صورت فیزیکی، مالکیت کامل معنوی آن را پیدا نکرده و مثلا نمی‌تواند به دلیل نقض قانون کپی‌رایت از کسی شکایت کند، در فضای ان اف تی نیز حق اصلی اثر برای مالک محفوظ باقی می‌ماند اما افراد با خرید ان اف تی یک سند دیجیتال برای مالکیت پیدا می‌کنند که می‌توانند در صورت تمایل آن را مجددا به فروش برسانند و یا نسخه‌ای اصل یا نسخه‌ای از میان تعداد محدودی نسخه ارائه شده را در اختیار داشته باشند و آن را در شبکه‌های اجتماعی به نمایش بگذارند. به عبارت دیگر، مثلا اگر یک میم تبدیل به ان اف تی شود به آن معنا نیست که افراد دیگر بعد از این امکان استفاده از آن را ندارند؛ بلکه به آن معناست که سند دیجیتال مالکیت در اختیار فرد خریدار قرار گرفته است. وقتی یک اثر در بستر مجازی منتشر می‌شود احتمال و امکان اشتراک گذاری، کپی و تکثیر آن افزایش می‌یابد، اما خریداران ان اف تی باید بدانند که  اگر بدون اجازه صاحب اثر، فعالیت‌هایی را که برای خالق به صورت انحصاری محفوظ است، انجام دهند، مشمول قوانین نقض حق کپی‌رایت خواهند شد. البته برخی NFTها نیز وجود دارند که در هنگام خرید به تصمیم صاحب اثر برخی یا تمام حقوق آن‌ها به خریداران منتقل می‌شود. اما به طور کلی به نظر می‌رسد در درجه اول دلیل اصلی خرید یک ان اف تی انجام یک سرمایه‌گذاری و هم‌چنین لذت داشتن چیزی منحصربه‌فرد از یک هنرمند، برند یا نهاد خاصی است؛ مگر این‌که صاحب اثر اختیارات دیگری نیز هنگام فروش اثر به آن‌ها منتقل کرده باشد. 

آیا با خرید NFT حق کپی‌رایت آن را نیز به دست می‌آورم؟

خرید یک ان اف تی یک سند مالکیت دیجیتال از آن اثر را در اختیار خریدار قرار می‌دهد که به وسیله آن، شخص می‌تواند ادعای مالکیت آن را داشته باشد؛ اما به صرف این سند، حق کپی‌رایت به منظور داشتن حق مالکیت فکری و معنوی و همچنین استفاده از آن به قصد منافع تجاری، هرگز از صاحب اثر به خریدار منتقل نخواهد شد. در واقع خرید یک NFT را می‌توان به خرید یک نسخه چاپی از بین تعداد محدودی اثر چاپ شده از یک عکس دانست. در این‌جا فرد خریدار مالک آن نسخه از عکس است، اما نمی‌تواند هیچ‌گونه ادعایی در ارتباط با قوانین کپی‌رایت و مالکیت معنوی اثر که در اختیار خالق اثر باقی مانده است، داشته باشد.
در این حالت، فرد از نظر قوانین کپی‌رایت قادر به فروش عکس خریداری شده است اما نمی‌تواند نسخه جدیدی از آن تهیه و این نسخه جدید را به فروش برساند یا از آن به جهت مقاصد تجاری استفاده نماید. با این حال، داشتن یک گواهی اصالت در ارتباط با خرید این نسخه چاپی می‌تواند اقدام ارزشمندی باشد.  پس به طور کلی، یک فرد با خرید NFT می‌تواند ادعای مالکیت آن را داشته و در صورت تمایل آن را به دیگران نیز بفروشد و این موضوعی است که می‌تواند نیاز بسیاری از خریداران NFT را برطرف کند، اما اگر آن شخص به هر دلیلی نیازمند استفاده بیشتر از این ان اف تی خریداری شده باشد، لازم است به طور جداگانه برای دریافت حقوق چاپ و مسائل مرتبط با قوانین کپی‌رایت با خود صاحب اثر مذاکره کند.

آیا NFT کردن تصویر سلبریتی‌ها و افراد مشهور مخالف قوانین کپی‌رایت است؟

گرچه تا به حال قوانین کامل و مشخصی در ارتباط با این موضوع وضع نشده است، اما با یک دید کلی می‌توان گفت که افراد مشهور اختیار حفظ حریم خصوصی خود و هم‌چنین تبلیغ خود را دارند و تبدیل تصویر آن‌ها به ان اف تی می‌تواند ناقض این حقوق و بنابراین ناقض قوانین کپی‌رایت باشد. در واقع هرچند این امکان وجود دارد که افراد بتوانند بدون اجازه اقدام به انتشار تصاویر آن‌ها، فروش و کسب درآمد کنند اما باید بدانند این عمل می‌تواند به عنوان یک اقدام غیر قانونی شناخته شود. علاوه بر حق افراد مشهور در حفظ حریم خصوصی و تبلیغات، مسائل حقوقی دیگری نیز وجود دارد که ممکن است افرادی که قصد ورود به این بخش را دارند با آن مواجه شوند. تصور کنید که یک عکس از یک سلبریتی توسط خود او منتشر شده که مربوط به مراسمی مانند فرش قرمز است، این عکس متعلق به عکاسی است که این لحظه را ثبت کرده، حال ان اف تی کردن این اثر توسط شخص دیگری می‌تواند از مصادیق نقض قانون کپی‌رایت باشد. البته ایجاد یک تصویر دیجیتال جدید ممکن است بتواند فضای آزادتری را برای ایجاد NFT در اختیار شخص قرار دهد اما در ارتباط با این موضوع نیز هنوز قوانین واضح و مبرهنی وجود ندارد.

آیا  NFTکردن تصاویر افراد مشهوری که فوت شده‌اند شامل قانون کپی‌رایت است؟

حق تبلیغاتی که باید در ارتباط با افراد مشهور زنده در نظر گرفته شود، در مورد افرادی که فوت شده‌اند به شدت قبل پا برجا نیست، اما همچنان ممکن است خانواده این افراد مخالف با NFT کردن و فروش این تصاویر باشند. البته بسته به قوانین مختلف، پس از گذشت مدت زمانی که در قانون ذکر شده است، این حق کپی‌رایت در ارتباط با اشخاص نقض و فضای بازتری ایجاد می‌شود.

آیا می‌توان تصویر افراد مشهور را نقاشی کشید و آن را به NFT تبدیل کرد؟

افراد مشهور در ارتباط با اسم، شهرت و حق تبلیغاتی که به واسطه مشهور بودن در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد دارای حق و حقوقی هستند. ایجاد یک اثر هنری ناقض حق تبلیغات افراد مشهور نیست و بسیار دیده شده است که افرادی که در حوزه نقاشی فعالیت می‌کنند و احتمالا به یک فرد مشهور نیز علاقه دارند، اقدام به کشیدن چهره آن‌ها می‌کنند، اما نمایش و فروش این اثر هنری بنا به رویه‌ای که آن سلبریتی در پیش گرفته است، می‌تواند ناقض قوانین کپی‌رایت باشد. این موضوع مختص به NFT نیست و در ارتباط با هر قالبی از اثر می‌تواند مطرح شود، اما از آن‌جایی‌ که معمولا هنرمندان یا ذینفعان اعتراضی نسبت به این موضوع ندارند، از نظر قانونی نیز مداخله‌ای صورت نمی‌گیرد. با این تفاسیر، می‌توان به صورت پیش‌فرض و به‌طورکلی ان اف تی کردن تصویر یک هنرمند را ناقض کپی‌رایت دانست که طبعا می‌تواند با اعتراض یا مداخله قانونی همراه شود.

آیا می‌توانم از کارهایی که تحت مالکیت عمومی است در NFT استفاده کنم؟

برای این‌که بتوانیم یک اثر را تحت مالکیت عمومی بدانیم چند راه متداول وجود دارد، اول این ‌که بنا به قوانین حمایتی، حق چاپ و کپی‌رایت در ارتباط با اثر منقصی شده باشد، دوم این‌که صاحب اثر از قوانین مرتبط با کپی‌رایت یا تمدید آن استفاده نکرده باشد، سوم این‌که صاحب اثر آن را در اختیار عموم مردم قرار داده یا اصطلاحا وقف عام کرده باشد و چهارم این‌که همانند شعارها و نظریه‌ها، اثر در گونه‌ای از آثار باشد که قانون کپی‌رایت از آن‌ها حمایت نمی‌کند یا اثر پیش از به رسمیت شناخته شدن قوانین کپی‌رایت تولید شده باشد. در یک قاعده کلی، کارهایی که تحت مالکیت عمومی هستند می‌توانند بدون محدودیت مورد استفاده قرار گیرند؛ چراکه این آثار در ارتباط با مواردی مانند قانون کپی‌رایت به رسمیت شناخته نمی‌شوند. در واقع حتی اگر خود شخص هم خالق اثر باشد تا زمانی‌که کار مالکیت عمومی دارد، نمی‌تواند در ارتباط با مسائل کپی‌رایت ادعا داشته باشد.

جالب است بدانید تا زمانی که یک اثر هنری تحت مالکیت عمومی است، حتی اگر خود شخص خالق آن باشد، نمی‌تواند آن را به ان اف تی تبدیل و از آن کسب درآمد کند! چرا که NFT کردن اثری که تحت مالکیت عمومی است بدان معناست که شما این ادعا را دارید که مالک آن اثر هستید و این خلاف قوانین است. 

اگر فرد برای ادای احترام به یک اثر از آن در کار خود استفاده کند، خلاف قانون کپی‌رایت NFT عمل کرده است؟

قانون کپی‌رایت اجازه استفاده منصفانه از اثر را در اختیار سایر هنرمندان قرار می‌دهد، اما این موضوعی است که سنجش حدود آن با دشواری‌هایی همراه است. در این حالت، هنرمند جدید باید در ابتدا به دو سوال پاسخ دهد که آیا کار او ارزش یا معنای جدیدی به اثر اضافه می‌کند یا خیر و دوم این‌که آیا این اثر جدید بر اثر اصلی تاثیر منفی می‌گذارد یا خیر.
البته در بهترین حالت فرد باید برای انجام این کار از صاحب اثر اصلی یک مجوز رسمی دریافت کرده باشد تا بتواند در محدوده مجاز از این اثر در کار خود استفاده کند.

آیا پلتفرم‌ها می‌توانند آثار مشمول کپی‌رایت را تشخیص بدهند؟

NFT کردن باتوجه به ابزارهایی که در اختیار صاحب اثر قرار می‌دهد، می‌تواند حق مالکیت معنوی را برای او حفظ کند و آورده مالی نیز داشته باشد؛ به این شکل که چه در فروش اولیه و چه بنا به درصدی که توسط خود فرد برای فروش‌های بعدی در نظر گرفته شده است، از حقوق او در قبال اثر پاسداری می‌کند. برای مینت کردن آثار در پلتفرم‌ها لازم است که NFT مرتبط با شخصی باشد که اقدام به بارگزاری آن می‌کند. اما از آن‌جایی که همواره امکان زیرپا گذاشته شدن این قانون توسط افراد وجود دارد. پلتفرم‌ها به صاحبین اثر این امکان را می‌دهند که نقض قانون کپی‌رایت را گزارش کنند. اما از نظر این‌که خود پلتفرم بتواند هنگام بارگذاری اثر در ارتباط با این‌که قانون کپی‌رایت زیرپا گذاشته می‌شود یا خیر اقدامی کند، تا زمان نگارش این متن، چنین قابلیتی در پلتفرم‌ها مشاهده نشده است.

آیا تاکنون افراد در ارتباط با نقض قانون کپی‌رایت در NFT شکایتی را در مراجع قانونی به ثبت رسانده‌اند؟

به طور معمول هنگام خرید و فروش آثار NFT شده، صراحتا اعلام می‌شود که حق مالکیت معنوی اثر و مسائل مرتبط با کپی‌رایت در اختیار کدام یک از افراد قرارداد قرار می‌گیرد. به عنوان مثال Dapper Labs که بسیاری از لحظات به یاد ماندنی بازی‌های NBA را به ثبت رسانده، استفاده از لحظات خریداری شده را برای تبلیغات، بازاریابی و فروش محدود نموده است.
Crypto Kitties نیز برای استفاده از آثار مرتبط با خود محدودیت‌هایی قرار داده و میزان درآمد حاصل از تبلیغات را نیز بیش از مقدار معینی مجاز ندانسته است. Bastard GAN Punks نیز صراحتا اعلام کرده است که تمامی آثار مرتبط با این مجموعه تحت حمایت قانون کپی‌رایت هستند و این موضوع را به اطلاع تمامی افرادی که این آثار را در کلکسیون خود دارند نیز رسانده است. هم‌چنین در بعضی از مارکت‌پلیس‌ها مانند objkt.com در هنگام لیست از کاربر خواسته می‌شود کخ سطح‌بندی کپی‌رایت را مشخص نماید.

…………………………………………………………………………

منبع پاسخ سوال آخر:

https://mihanblockchain.com/nft-copyright-crypto-value/